Το Ηρώον του απελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-59,
βρίσκεται σε μια δασώδη περιοχή στην κορυφή του
βουνού Έγκλιση, της κοινότητας Πελενδρίου, (ανάμεσα
στα χωριά Πελένδρι και Κάτω Αμίαντος) της Πιτσιλιάς,
μια περιοχή στην οποία έγιναν κατά την περίοδο
του Αγώνα της ΕΟΚΑ αιματηρές συγκρούσεις. Είναι
ένα πολυσύνθετο μνημειακό έργο, αφιερωμένο σε
όλους τους συντελεστές του Αγώνα της ΕΟΚΑ: στους
πρωταγωνιστές, στους ηρωομάρτυρες, στους αγωνιστές,
στα θύματα και σε ολόκληρο τον κυπριακό λαό, που
με την ενεργητική συμπαράστασή του, συνέβαλε στην
επιτυχία του Αγώνα.
Ιδιαίτερα το Ηρώον, αποτελεί
προσφορά τιμής και ευγνωμοσύνης προς όλους εκείνους,
που με τη θυσία της ζωής τους, άνοιξαν τον δρόμο
προς την ελευθερία. Με την ανέγερση του Ηρώου,
ο Ελληνικός κυπριακός λαός ξεπλήρωσε απέναντι
τους ένα χρέος, όπως το προδιέγραψε σε αποχαιρετιστήριο
φυλλάδιο του προς τον κυπριακό λαό, ο Αρχηγός
της ΕΟΚΑ στρατηγός Γεώργιος Γρίβας Διγενής, λίγο
πριν αναχωρήσει από την Κύπρο μετά τις συμφωνίες
Ζυρίχης-Λονδίνου. Έγραφε σχετικά:
«Λυπούμαι που δεν μου επετράπη να επισκεφθώ τους
τάφους των νεκρών μας και να κλίνω ευλαβικά το
γόνυ μπροστά στο μεγαλείον της θυσίας των. Η Κύπρος
οφείλει, για σεβασμό προς αυτούς, αλλά και για
δίδαγμα εις τας επερχομένας γενεάς, να τους στήσει
ένα μνημείον ψηλό όσο είναι και η δόξα των, κάπου
ψηλά, πολύ ψηλά, ώστε να αγκαλιάζουν με το βλέμμα
όλη την Κύπρο και η Κύπρος να τους αγκαλιάζει,
και σε χώματα αιματοβαμμένα, γιατί τέτοια χώματα
αξίζει οι ήρωες να έχουν για κρεβάτι και σάβανο
των».
Η υλοποίηση του έργου έγινε
από το Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-59,
που αμέσως μετά την ίδρυσή του, το 1993, ανέθεσε
στον αρχιτέκτονα Χάρη Φεραίο, την εκπόνηση και
επίβλεψη του έργου.
Η κεντρική ιδέα του Ηρώου πήγασε
από τους στίχους του τελευταίου ήρωα της αγχόνης
Ευαγόρα Παλληκαρίδη.
Θα πάρω μια ανηφοριά
Θα πάρω μονοπάτια
Να βρω τα σκαλοπάτια
Που παν στη λευτεριά.
Το Ηρώον αποτελείται από διάφορα
τμήματα, φυσικά και τεχνητά, που δένονται σφικτά
μεταξύ τους, σε ένα ενιαίο Δοξαστικό της Ελευθερίας
της Κύπρου και του Αγώνα της ΕΟΚΑ.
Σε ένα πλάτωμα στην κορυφή του βουνού, είναι το
Μνημείο της Ελευθερίας και το Παρεκκλήσι της Παναγίας
της Ελευθερώτριας.
Σε ένα δεύτερο πλάτωμα, ένα περίπου χιλιόμετρο
πιο κάτω από την κορυφή, βρίσκονται τα Προπύλαια
και η Αίθουσα των Αγωνιστών.
Συνδετικός κρίκος ανάμεσα στα δύο αυτά βασικά
συνθετικά μέρη του Ηρώου, είναι τα Σκαλοπάτια
της Λευτεριάς. Πρόκειται για 108 σκαλοπάτια, όσοι
και οι ήρωες της ΕΟΚΑ που έδωσαν τη ζωή τους για
την ελευθερία της Κύπρου, τα οποία διαμορφώθηκαν
σε ομάδες σε ένα ανηφορικό μονοπάτι 650 μέτρων,
που περνά μέσα από δασώδη περιοχή και συνδέει
το πλάτωμα των Προπυλαίων με εκείνο του Μνημείου.